In 1998 werd de branchevereniging voor Nederlandse Precisie Slijpbedrijven (NPS) opgericht, nu dus 25 jaar geleden. Terugkijkend zegt Jan van Frankenhuyzen die nauw betrokken was bij de oprichting: ‘Het was best taai’. Behalve met Jan spreekt Metaal + Techniek ook met NPS-voorzitter Gerrit de Ruiter, eveneens lid van het eerste uur.

‘Er wordt soms gesproken over manufacturing 4.0, maar hier is het misschien wel 6.0’, zegt Gerrit de Ruiter over de precisieslijperij van Jan van Frankenhuyzen in Lexmond. De werkplaats lijkt inderdaad meer op de clean room van een laboratorium dan op een slijperij. In een ruime, modern verbouwde schuur staan een stuk of twaalf doorzichtig afgesloten gerobotiseerde machines. Het is er stil. We horen en zien het koelmiddel dat om de slijpmiddelen wordt gespoten en er klinkt wat gezoem. Het bedrijf opereert 24 uur maal zeven dagen, zij het dat uiteraard de machines ook weleens stil staan voor onderhoud, programmeringen en wisselingen. Dankzij de hoge graad van automatisering werken er maar acht mensen, inclusief Jan zelf. Hij heeft het bedrijf recent verkocht. Eén van zijn medewerkers is nu directeur. ‘Na een wat lastige (corona)-periode is er weer energie in het bedrijf’, aldus Jan
- daarover straks meer.

Gerrit de Ruiter is eigenaar van de Eerste Overijsselse Gereedschap Slijperij (EOGS) uit Kampen en tevens voorzitter van branchevereniging NPS (Nederlandse Precisie Slijpbedrijven), een vereniging die in 2023 precies 25 jaar bestaat. Beide mannen kennen elkaar goed, want ze stonden aan de basis van de oprichting van de vereniging en vullen elkaar aan als ze herinneringen ophalen aan de start van de NPS. Tegenwoordig is de NPS een
bloeiende vereniging met een brede kennis van diverse slijptechnieken (vlak-, profi el-, rond-, centerloos- of gereedschapslijpen) in de meest uiteenlopende materialen. Onderlinge samenwerking door NPS-leden is vanzelfsprekend. Maar dat was bij de oprichting niet het geval. Toen moest onderling wantrouwen worden overwonnen. Men zag elkaar vooral als concurrent.

Vaseline
‘Het was taai’, herinnert Jan zich. Maar op een gegeven moment heeft hij de twintig ondernemers bij die bijeenkomst gevraagd zich te focussen op waar ieder apart sterk in is – vlakslijpen, rondslijpen, gereedschapslijpen etc. – en zich te realiseren dat niemand alles wil doen. Terwijl iedereen te maken heeft met dezelfde zachte kanten van het zakendoen. Hij legt net als toen uit dat 80 procent van het ondernemerschap vergelijkbaar is met zaken als facturatie, voorraadbeheer, personeelszaken en verduurzaming. Dan is 15 procent branchespecifi ek; in dit geval dus gerelateerd aan slijpprocessen. ‘En de overblijvende vijf procent maakt jou als bedrijf uniek’, zegt hij. ‘Dat haalde de angel eruit’, zegt Gerrit. ‘En dat was niet de enige keer dat Jan optrad als verbindende schakel in de vereniging.’ Hoewel van nature bescheiden, wil Jan, die achttien jaar lang bestuurslid was, dat wel beamen. ‘Soms moet er een likje vaseline bij’, glimlacht hij.

‹‹ Diamant met diamant
bewerken is een
technische uitdaging ››

Hergebruik
Achteraf zeggen beide mannen dat onbekendheid onbemind maakte. Maar nu kennen de leden elkaar allemaal. Dat helpt. De scherpe kantjes zijn eraf. De leden gunnen elkaar hun succes en treden als vereniging naar buiten met onder meer een lobby voor verduurzaming. ‘Wat is er duurzamer dan hergebruik van materialen door ze te slijpen in plaats van te vervangen?’, zegt Gerrit. De NPS wijst graag op standtijd versus levenscyclus en laat zien dat goedkoop vaak duurkoop is. Toch zijn er ook nog altijd grote verschillen tussen de lidbedrijven. EOGS haalt bijvoorbeeld bijna de helf t van de omzet uit handelsproducten, terwijl Van Frankenhuyzen helemaal geen handelsproducten verkoopt. Tachtig procent van zijn omzet haalt hij door in opdracht nieuw gereedschap te maken. De overige twintig procent is revisie. ‘Ik wilde geen ophaaldienst’, zegt Jan. Maar er zijn veel (precisie)slijpbedrijven die juist wel gereedschappen ophalen, slijpen en terugbrengen bij hun klanten. Hét NPS-lid bestaat dus niet, al zijn er ondertussen 47 bedrijven lid, wat ongeveer de helf t van het maximale potentieel in Nederland is. ‘Het NPS-lidbedrijf voert het lidmaatschap als kwaliteitskenmerk’, zegt Gerrit en dat is volgens hem nodig omdat er ook nog altijd beunhazen opereren in deze markt. ‘Je moet het lidmaatschap van de NPS waard zijn’, benadrukt hij.

Diamant
Voor het Lexmondse Van Frankenhuyzen is dat lidmaatschap vanzelfsprekend, al doet Jan van Frankenhuyzen alles net even anders dan de rest. ‘Als iedereen naar het noorden gaat, ga ik naar het zuiden’, grapt hij. Hij werd voor gek verklaard toen hij exclusief koos voor polykristallijne diamant (PKD), het is een van de hardste materialen in het vak en moeilijk om te bewerken. ‘We slijpen PKDgereedschappen met diamantslijpschijven.’ Diamant met diamant bewerken is een technische uitdaging. Toch heeft Van Frankenhyzen met dit specialisme klanten gevonden uit inmiddels 28 landen. Hoogwaardige industrieën hechten aan trefzekerheid en aan precisie. Dus komt onder meer de vliegtuigbouw bij hem uit, net als de semi-conductorindustrie, de brillenglasfabrikanten en de automobielindustrie.

Nieuwe situatie
Jan van Frankenhyzen is pas 60 jaar oud en maakt een uiterst gedreven indruk. Toch verkocht hij in april van dit jaar zijn bedrijf aan het Zwitserse Meyco. ‘Ik volgde in 1992 mijn vader op, maar mijn kinderen hebben andere interesses. Dus er is geen opvolging. Het team weet dat natuurlijk en begon zich steeds vaker af te vragen hoe het straks verder zou gaan met het bedrijf. Dat leidde onwillekeurig tot een beetje afwachtende stand in het bedrijf. Ook bij mijn toeleveranciers en afnemers kwam mijn opvolging steeds vaker ter sprake, juist omdat wij zo cruciaal zijn voor onze highend klanten. De nieuwe situatie geeft weer vernieuwde energie en is er weer een duidelijke stip op de horizon.

Opleider
Dat hernieuwde enthousiasme geldt deels de NPS zodat de cirkel rond is. Jan is binnen de NPS een gedroomde opleider. Hij geeft graag les, kan putten uit een enorme ervaring en doet niets liever dan zijn vakgebied promoten waar hij kan. De NPS heeft een nieuw opleidingsboek gemaakt, waar Jan soms zijn eigen educatief materiaal aan toevoegt. Hij komt graag bij bedrijven voor bijscholing en ontvangt ook klasjes op een centrale locatie. ‘Ik vind het zó leuk’, zegt hij met een grote glimlach.