Laat in de middag en met als aanleiding een optreden in ‘Goedemorgen Nederland’, levert het interview met SER-voorzitter Kim Putters lovende woorden op over de metaalsector en mkb-maakbedrijven. ‘Zij spelen vaak een belangrijke rol in de keten van allerlei productieprocessen, als toeleveranciers of op een andere manier. Ze zijn eigenlijk een soort verbindende partij tussen verschillende sectoren en bedrijvigheid. Dat vergeten we weleens in Nederland, zeker in het publieke of politieke debat’, zegt hij.

Putters agendeerde bij zijn aanstelling, als opvolger van Mariëtte Hamer, in 2022 de grootste maatschappelijke uitdagingen waar de economie en samenleving voor staan: de transities rond digitalisering, verduurzaming, vergrijzing, klimaat, de groeiende ongelijkheid en kansen op de arbeidsmarkt. ‘Het zijn langjarige uitdagingen voor de manier waarop we werken en samenleven. En dat naast de crises zoals bijvoorbeeld rond corona, energie of personeelskrapte. Dit speelt nu allemaal tegelijkertijd.

De vraag is hoe we hier mee omgaan’, zegt hij. Personeelskrapte baart hem veel zorgen. ‘De publieke en private sectoren hebben met krapte te maken en we vissen allemaal in dezelfde vijver. Het imago van het werk, zorgen voor goede arbeidsomstandigheden, waardering van mensen en niet al te veel administratieve lasten zijn cruciaal bij het vinden van geschikte mensen. De metaalindustrie heeht al te maken met een overload aan complexiteit van regels. Daar is de overheid aan zet. Tegelijkertijd is het personeelstekort ook een probleem van de langere termijn. Het is niet iets dat verdwijnt als je de administratieve lasten vermindert, het imago van het werk verbetert en hogere lonen biedt.

Onder andere vergrijzing, digitalisering en technologisering hebben op de langere termijn ingrijpende consequenties op de arbeidsmarkt. Dat vraagt van bedrijven om slimmer te organiseren en innoveren.’ Een oplossing voor het personeelstekort kan volgens Putters ook de inzet van vrouwen zijn. ‘Het aantal meisjes dat een technische opleiding volgt en uiteindelijk in de techniek terecht komt, ligt verbazingwekkend laag. En het is een gemiste kans dat veel jonge vrouwen die voor de techniek kiezen en de eerste carrièrestappen zetten, toch na een aantal jaren weer uitstromen. Door in te zetten op cultuurverandering in je bedrijf, brede voorlichting en goed werkgeverschap kun je meer vrouwen aantrekken en behouden in de sector.’

Flexibele schil
De flexibele schil is voor veel maakbedrij- ven essentieel. In adviezen van de SER en Commissie Borstlap wordt echter gesteld dat in Nederland te veel werknemers op basis van flexibele contracten werkzaam zijn. ‘Er is niets mis met flexibiliteit’, nuanceert Putters. ‘Het werkelijke probleem is de schijnzelfstandigheid. De groep mensen in een zzp-schap die daar eigenlijk niet in wil of zou moeten zitten. Of mensen in tijdelijk werk of flexwerk die iedere keer kleine contractjes krijgen terwijl ze eigenlijk vast nodig zijn. De sociale partners maakten hier samen met het kabinet afspraken over die minister Van Gennip onlangs lanceerde.

‹‹ Om ervoor te zorgen dat
niemand achterblijft, is een leven
lang ontwikkelen cruciaal ››

Daarin worden flexibele contracten meer gereguleerd, terwijl de wendbaarheid van werkgevers wordt vergroot. Zo wordt het nulurencontract afgeschaht en het basiscontract ingevoerd. Voor werknemers werkzaam op oproepbasis wordt in het basiscontract een bandbreedte afgesproken waarin de werkgever een minimum aantal arbeidsuren en daarmee inkomen garandeert, ten opzichte van het aantal uren dat de werknemer beschikbaar moet zijn voor de werkgever. Dat biedt de oproepkracht meer zekerheid over het inkomen en meer ruimte voor een tweede baan. Ook wordt de ketenregeling aangescherpt en wordt de werkzekerheid voor uitzendkrachten verbeterd.’

Eerder duidelijkheid
Voor werkgevers die tot 100 werknemers in dienst hebben is er in de kabinetsvoorstellen eerder duidelijkheid over re-integratieverplichtingen van hun werknemers. Putters: ‘Zij kunnen al na één ziektejaar duidelijkheid krijgen over de duurzame vervanging van een zieke medewerker, zodat zij hun bedrijfsvoering kunnen voortzetten. Ook wordt naar aanleiding van de coronaervaringen een crisisregeling personeelsbehoud ingevoerd voor het opvangen van calamiteiten die buiten het reguliere ondernemersrisico vallen.’

Divers
‘Er is een aantal problemen ontstaan op de arbeidsmarkt rond zekerheid van inkomen en werk’, vervolgt hij. ‘Het gaat vaak om mbo-geschoolden, jonge mensen die nog een leven moeten opbouwen of een uitgesteld leven hebben omdat ze geen vast contract hebben. In die situaties willen we iets meer zekerheid creëren. De groep zzp’ers is zo divers, dat we zowel aan de vakbondskant als aan de werkgeverskant en de kroonleden in de SER drie zetels voor zzp’ers krijgen. Wij hopen dat we zo het hele speelveld overzien en alle zzp-varianten kunnen monitoren.’

Overeenstemming
Putters is enthousiast over de voorstellen van het kabinet. ‘Het is belangrijk dat het kabinet en de sociale partners overeenstemming hebben bereikt over maatregelen voor een toekomstbestendige arbeidsmarkt. Voor werk- en bestaanszekerheid van werkenden en het op peil houden van het verdienvermogen van Nederland zijn kwalitatief goed werk en het aantrekkelijk houden van werkgeverschap essentieel. Daarbij is het goed te zien dat zoveel punten uit het MLT-advies van de SER zijn overgenomen. Dat bewijst dat we met samenwerking in de `polder’ en met de politiek resultaten bereiken in het toekomstbestendig maken van de arbeidsmarkt. Natuurlijk moeten we daarbij ook oog blijven houden voor nieuwe manieren van werken en wat werkenden daar zelf belangrijk bij vinden.’

Nieuwe skills
Kijkend naar ontwikkelingen die Nederland te wachten staan, denkt Putters dat mensen vaker nieuwe skills moeten leren. ‘De technologische ontwikkeling gaat erg snel. Banen verdwijnen, maar verduurzaming zal nieuwe banen opleveren. Dat maakt dat we op een andere manier moeten nadenken over onderwijs, ontwikkelen en ontplooiing. Het onderwijssysteem is nog steeds sterk gericht op de jeugd. Maar er is een vervolgstap nodig die ervoor zorgt dat iedereen, in welke sector je ook werkt, toegang krijgt tot bijscholing en ontwikkelingsmogelijkheden. Veel mensen in de metaalindustrie zullen daar niet meteen warm voor lopen als dat betekent dat ze terug moeten in de schoolbankjes. Maar ik heb het meer over het op de werkvloer gecoacht worden, over leren omgaan met nieuw apparatuur of nieuwe techniek. Kortom, om ervoor te zorgen dat niemand achterblijht is een leven lang ontwikkelen cruciaal. Mensen hebben ook vaak meer in huis dan je alleen maar aan hun diploma kunt zien. Sommige mensen zijn actief bij het bestuur van een sportvereniging en blijken ook coördinerende kwaliteiten te hebben. Dat kan zomaar een kans in het bedrijf betekenen. Inzichtelijk maken van dat soort skills hoort ook bij een leven lang ontwikkelen.’